ANALISIS KOMPONEN MAKNA

1.0 Pengenalan

Berdasarkan sejarah linguistik, pada mulanya istilah semantik digunakan untuk merujuk kepada perkembangan dan perubahan makna dalam bahasa. Sebelum tahun 1930, kajian semantik telah memberi fokus kepada aspek kajian tradisional, iaitu perubahan makna. Tetapi, selepas tahun 1930, perubahan telah berlaku dan semantik sudah mula melihat masalah deskriptif dan struktur dalam semantik (Ullmann, 1996). Tahun 1931 merupakan detik bersejarah dalam sejarah semantik. Hal ini kerana pada tahun itu telah muncul tulisan Gustaf Stren yang berjudul Meaning and Change of Meaning with Special Reference to English Language. Penerbitan tulisan ini telah membawa trend baharu dalam bidang semantic. Dalam hal membina ayat, aspek makna atau semantik hendaklah diberi perhatian yang sewajarnya, selain aspek tatabahasa. Jika ayat yang dibina tidak memberi perhatian kepada aspek makna, maka sudah tentu ayat yang dibina atau diujarkan itu akan menimbulkan ketaksaan atau ambiguiti. Oleh yang demikian, aspek makna tidak boleh dikesampingkan ketika membina atau mengujarkan ayat. Makna tidak mungkin dapat dikaji secara formal atau secara terasing daripada konteks atau teks. Keadaan ini berlaku kerana ada makna yang tersurat dan tersirat. Ahli falsafah dan ahli bahasa lebih menitik beratkan tentang hubungan makna-makna perkataan. Persoalan ini nempaknya lebih mudah diterangkan dengan menggunakan rujukan.

1.1 Teori Analisis Komponen Makna

Kajian yang didasari oleh kaedah analisis komponen makna ini diasaskan oleh Katz dan fodor dan telah diperluaskan oleh Jackson (1988) dan John Lyons (1995). Kajian ini merupakan usaha pertama yang menerapkan kaedah analisis komponen makna ke dalam kerangka tatabahasa transformasi. Katz juga merupakan salah seorang penganjur penting yang berjuang untuk meletakkan komponen semantik dalam tatabahasa transformasi, telah memberi satu huraian yang lebih terperinci, tetapi dengan penerangan yang lebih berasas sedikit, iaitu menurutnya: Penanda makna ialah gagasan teoritis bertujuan mewakili satu konsep yang menjadi sebahagian erti morfem dan unsur lain dalam bahasa semula jadi. Dalam pengertian ini, konsep yang kami maksudkan itu

bukanlah imej atau buah akal fikiran atau idea tertentu. Konsep ialah kesatuan mujarad. Konsep tidak dimiliki oleh mana-mana pengalaman sedar seseorang, walaupun konsep itu mungkin difikirkan sebagaimana pemikiran kita terhadap konsep bulatan. Konsep tidak bersifat dipunyai oleh seseorang. Namun, kedua-dua pencirian ini menyatakan makna perkataan tidak lebih daripada satu (himpunan) konsep, telah ditolak oleh Ruth M. Kempson atas alasan tidak bernas.(Kempson,1991:23). Menurut Ruth kempson (1991:22), makna perkataan bukan sebagai unit konsep yang tersendiri tetapi sebagai himpunan yang terdiri daripada komponen makna dan komponen itu sendiri merupakan „inti makna‟.

Menurut John Lyons (1981), motivasi secara teori bagi analisis komponen ini cukup jelas dan menyediakan cara yang sistematik, berprinsip dan ekonomik kepada para ahli bahasa untuk memerihalkan hubungan makna yang didukung oleh leksem dalam sesuatu bahasa serta dengan satu andaian iaitu, komponen ini bersifat universal dan merentasi pelbagai bahasa. Melalui analisis komponen makna ini, perhubungan-pengertian yang mengait-ngaitkannya di antara satu sama lain dapat diformalkan secara mutlak. Dalam menyatakan makna, fitur-fitur (sifat-sifat) tersebut akan diberikan tanda + atau -. Tanda-tanda ini mempunyai pengertian khusus dalam memberi makna tersebut. Tanda + membawa makna fitur tersebut wujud pada perkataan yang dianalisis maknanya, dan sebaliknya bagi tanda - yang bermaksud fitur tidak wujud bagi perkataan tersebut. Sebagai contoh:

Binatang + bernyawa

Batu - bernyawa

Selain itu wujud juga lambang ± yang bermakna bahawa fitur itu mungkin atau tidak hadir, tetapi tidak terdapat percubaan untuk menyatakan sama ada ketiadaan sesuatu fitur itu adalah relevan dalam konteks tersebut. Eugene A. Nida (1996:171) memberi pandangan bahawa kehadiran lambang ini bergantung pada data budaya bahasa dibincangkan

Bachelor

(Noun)

(Human) (Animal)

(male) [who has the first or lowest academic degree] (male)

[who has [young knight serving under (young)

never maried] the standard of another knight]

[Fur seal when without mate during the breeding]

Rajah : Katz dan Fodor bagi menganalisis komponen kata „bachelor‟.

Berdasarkan Rajah di atas, kata „bachelor‟ tergolong dalam golongan kata nama (noun) yang dikelompokkan kepada dua fitur atau sifat utama iaitu fitur manusia (+human) dan fitur haiwan (+animal). Kata „bachelor‟ yang dikelompokkan dalam fitur manusia (+human) mempunyai tiga kemungkinan fitur atau sifat makna iaitu:

a) lelaki (+male) pahlawan muda

b) lelaki (+male) lelaki yang belum berkahwin

c) lelaki (+male) pemegang ijazah pertama

Sekiranya „bachelor‟ yang dipilih adalah fitur lelaki (+male) pahlawan muda, maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah :

i. „bachelor‟: [+noun, +human, +male, -male, -married, -animal, +young knight, -who has the lowest academis degree]

Dalam konteks ini , makna sepenuh „bachelor‟ adalah pahlawan muda. Bagi „bachelor‟ yang dipilih adalah lelaki yang belum berkahwin, maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

ii. „bachelor‟:[+noun, +human, +male, -male, -married, -animal, -young knight, -who has the lowest academis degree]

Seterusnya „bachelor‟ yang merujuk kepada pemegang ijazah pertama pula mempunyai komponen makna iaitu:

iii. „bachelor‟:[+noun, +human, +/-male, +/-married, -animal, -young knight, +who has the lowest academis degree]

Dalam konteks ini pula, makna sepenuhnya bagi „bachelor‟ adalah seseorang yang mempunyai ijazah pertama atau ijazah akademik terendah. Akhirnya bagi „bachelor‟ yang merujuk haiwan (+animal), komponen makna yang dimasukkan ialah:

iv. „bachelor‟:[+noun, -human, +male, -married, +animal, -young knight, -who has the lowest academic degree, +young fur seal without mate during breeding]

Dalam konteks ini, makna sepenuhnya bagi „bachelor‟ dalam fitur haiwan (+animal) ialah anjing laut muda yang tidak mempunyai pasangan ketika mengawan.

Dalam aspek makna kekeluargaan yang berkaitan dengan generasi pula, walaupun terdapat kesukaran dalam menangani aspek ini yang memerlukan tiga cara perbezaan, namun menurut Howard Jackson ia dapat diselesaikan dengan membenarkan penggunaan komponen bukan binari (duaan): iaitu komponen pelbagai nilai. Dalam mengendalikan komponen bukan binari ini. Howard Jackson telah memberikan contoh iaitu komponen nilai „0‟ bagi generasi yang sama, komponen nilai „+1‟ bagi satu generasi di atas ego, komponen nilai „1‟ bagi generasi di bawah ego dan seterusnya komponen nilai ini boleh ditambah kepada „+2‟ dan „-2‟ masing-masing bagi generasi datuk, nenek dan cucu (Abdullah Yusof et. al (2009:155).

2.0 Perkataan Kawan

Kawan

Kata nama

Penjodoh bilangan manusia benda

haiwan Lelaki wanita makanan

( kumpulan ) (dimakan dengan sesuatu

Sedikit ramai sebagai pelengkap

( pengikut )

( orang yang bersama- sama melakukan sesuatu)

Berdasarkan rajah di atas, kawan tergolong dalam golongan kata nama yang dikelompokkan kepada tiga fitur iaitu fitur manusia (+) , fitur makanan (+) dan fitur haiwan (+).Kata kawan, yang dikelompokkan dalam fitur manusia (+) mempunyai dua kemungkinan fitur atau sifat makna iaitu:

a. Lelaki (+) dan wanita(+) sebagai pengikut

b. Lelaki (+) dan wanita(+) yang bersama-sama melakukan sesuatu

Kata kawan, yang dikelompokkan dalam fitur makanan (+) mempunyai satu kemungkinan fitur atau sifat makna iaitu dimakan dengan sesuatu sebagai pelengkap.

Manakala kata kawan yang dikelompokkan dalam fitur haiwan (+) mempunyai sifat makna iaitu kumpulan.

2.1 Sekiranya kawan yang dipilih adalah fitur lelaki (+) dan wanita (+) sebagai pengikut , maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

kawan : [+ kata nama, +manusia, +wanita, +lelaki, +sedikit, +ramai,-haiwan,

+- kumpulan,-benda, -makanan,-dimakan dengan sesuatu sebagai

pelengkap, -orang yang bersama-sama melakukan +pengikut, ]

2.2 Sekiranya kawan yang dipilih adalah fitur lelaki (+) dan wanita (+) sebagai orang yang bersama-sama melakukan sesuatu , maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

kawan : [+ kata nama, +manusia, +wanita, +lelaki, +sedikit, +ramai,

-haiwan,+-kumpulan,-benda, -makanan,+pengikut,

,-dimakan dengan sesuatu sebagai pelengkap

+orang yang bersama-sama melakukan sesuatu]

2.3 Sekiranya kawan yang dipilih adalah fitur haiwan (+) sebagai kumpulan, maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

kawan : [+ kata nama, -manusia, -wanita, -lelaki, -+sedikit, -+ramai,

+haiwan,+-kumpulan,-benda, -makanan, ,-dimakan dengan sesuatu sebagai pelengkap-pengikut,-orang yang bersama-sama melakukan sesuatu ]

2.4 Sekiranya kawan yang dipilih adalah fitur makanan (+) sebagai dimakan dengan sesuatu sebagai pelengkap, maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

kawan : [+ kata nama, -manusia, -wanita, -lelaki, -sedikit, -ramai, -haiwan,

-kumpulan,-pengikut,-orang yang bersama-sama melakukan sesuatu,

+benda, +makanan, +dimakan dengan sesuatu sebagai pelengkap ]

3.0 Perkataan Ibu

I

bu

Kata Nama

Manusia Tempat

Wanita (orang yang melahirkan anak ) bangunan

( panggilan lebih hormat bagi yang berumur ) ( bahagian terpenting

Pada sesuatu / pusat )

Berdasarkan rajah di atas, ibu tergolong dalam golongan kata nama yang dikelompokkan kepada dua fitur iaitu fitur manusia (+) dan fitur tempat (+).Kata ibu yang dikelompokkan dalam fitur manusia (+) mempunyai dua kemungkinan fitur atau sifat makna iaitu:

a. Wanita (+) orang yang melahirkan anak

b. Wanita (+) panggilan lebih hormat bagi yang berumur

Manakala kata ibu yang dikelompokkan dalam fitur bangunan (+) mempunyai satu sifat makna iaitu bahagian terbesar pada sesuatu / pusat.

3.1 Sekiranya ibu yang dipilih adalah fitur wanita (+) orang yang melahirkan anak , maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Ibu : [+kata nama, +manusia, +wanita, +berkahwin, +berumur, +dihormati,

-bangunan, -bahagian terbesar, +sibuk, +penyayang, ]

3.2 Bagi ibu yang dimaksudkan adalah fitur wanita (+) panggilan lebih hormat , maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Ibu : [+kata nama, +manusia, +wanita, +berkahwin, +berumur, +dihormati

-bangunan, -bahagian terbesar, -+sibuk, -penyayang]

3.3 Bagi ibu yang dipilih adalah fitur tempat (+) bahagian terbesar pada sesuatu/pusat , maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Ibu: [+kata nama, -manusia, -wanita , -berkahwin, -berumur , -dihormati

+bangunan, +bahagian terbesar, +sibuk, -penyayang]

4.0 Perkataan Darah

Darah

Kata nama

Benda Manusia Abstrak

[ cecair ] [sanak-saudara] [jiwa/bakat]

[berwarna merah terdapat dalam tubuh] [sifat semula jadi]

haiwan manusia keturunan seni gemuruh

panas

sejuk

Berdasarkan rajah di atas, darah tergolong dalam golongan kata nama yang dikelompokkan kepada tiga fitur iaitu fitur benda (+), fitur manusia(+) dan fitur abstrak (+).Kata darah yang dikelompokkan dalam fitur benda (+) mempunyai fitur atau sifat makna iaitu cecair yang berwarna merah terdapat dalam tubuh manusia dan haiwan.

Manakala kata darah yang dikelompokkan dalam fitur abstrak (+) mempunyai sifat makna iaitu jiwa atau sifat semula jadi .Kata darah yang kelompokkan dalam fitur manusia (+) iaitu sanak saudara.

4.1 Sekiranya darah yang dipilih adalah fitur cecair (+) berwarna merah terdapat dalam tubuh ,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Darah : [+kata nama, +benda, +cecair, +merah, +tubuh, +haiwan,+manusia

+panas, +sejuk , -sanak-saudara, -keturunan, -abstrak, -jiwa, -sifat

semula jadi,-bakat, -seni, -gemuruh]

4.2 Bagi darah yang dimaksudkan adalah fitur sanak-saudara (+) keturunan , maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Darah : [+kata nama, -benda, -cecair, -merah, -tubuh, -haiwan,+manusia

-panas, -sejuk ,+-sanak-saudara, +keturunan, -abstrak, -jiwa, -sifat

semula jadi,-bakat, -seni, -gemuruh]

4.3 Bagi darah yang dimaksudkan adalah fitur jiwa (+) sifat semula jadi , maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Darah : [+kata nama, -benda, -cecair, -merah, +-tubuh, -haiwan,+manusia

+panas, -sejuk ,--sanak-saudara,-keturunan, +abstrak,+jiwa,+sifat

semula jadi,+bakat, +seni, +gemuruh]

5.0 Perkataan Bunga

Bunga

Kata nama

Benda Abstrak

[bahagian tumbuh-tumbuhan] [ sesuatu yang dianggap cantik ]

[berwarna –warni ] [ gambar ] [ wang] [ corak ] [ tanda/alamat ]

[ bermulanya sesuatu]

[ perhiasan ] [ diperoleh kerana [ yang timbul ]

meminjamkan / memberikan modal

kasut tayar

Berdasarkan rajah di atas, bunga tergolong dalam golongan kata nama yang dikelompokkan kepada dua fitur iaitu fitur benda (+), dan fitur abstrak (+).Kata bunga yang dikelompokkan dalam fitur benda (+) mempunyai empat kemungkinan fitur atau sifat makna iaitu:

a. Tumbuh-tumbuhan (+) berwarna-warni

b. Gambar (+) sebagai perhiasan

c. Wang (+) diperoleh kerana meminjamkan atau memberikan modal

d. Corak (+) yang timbul pada kasut, tayar

Manakala kata bunga yang dikelompokkan dalam fitur abstrak (+) mempunyai dua sifat makna iaitu :

a. Sesuatu yang dianggap cantik (+) seorang gadis

b. Tanda / alamat (+) akan bermulanya sesuatu

5.1 Sekiranya bunga yang dipilih adalah fitur bahagian tumbuh-tumbuhan (+) berwarna- warni ,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Bunga : [+kata nama, +benda, +tumbuh-tumbuhan,+berwarna-warni,

+perhiasan,-gambar, -wang, -corak, -timbul, -tayar, -kasut, -abstrak, +-sesuatu yang dianggap cantik, -gadis,-tanda, -bermulanya sesuatu, - meminjamkan, -memberikan, -modal, ]

5.2 Sekiranya bunga yang dipilih adalah fitur gambar (+) sebagai perhiasan ,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Bunga : [+kata nama, +benda,-tumbuh-tumbuhan,+berwarna-warni,

+perhiasan,-gambar, -wang, + -corak, -timbul, -tayar, -kasut, -abstrak, +-sesuatu yang dianggap cantik,-gadis, -tanda, -bermulanya sesuatu, -meminjamkan, -memberikan, -modal, ]

5.3 Sekiranya bunga yang dipilih adalah fitur wang (+) diperolehi kerana meminjamkan dan memberikan modal ,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Bunga : [+kata nama, +benda,-tumbuh-tumbuhan,-berwarna-warni,

-perhiasan,-gambar, +wang, -corak, -timbul, -tayar, -kasut, -abstrak, -sesuatu yang dianggap cantik,-gadis, -tanda, -bermulanya sesuatu +meminjamkan,+-memberikan, +modal, ]

5.4 Sekiranya bunga yang dipilih adalah fitur corak (+) yang timbul pada kasut, tayar ,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Bunga : [+kata nama, +benda,-tumbuh-tumbuhan,-berwarna-warni,

-perhiasan,-gambar, -wang, +corak, +timbul,+tayar, +kasut,

-abstrak, -sesuatu yang dianggap cantik, -gadis,-tanda, -bermulanya sesuatu ,-meminjamkan, -memberikan,-modal, ]

5.5 Sekiranya bunga yang dipilih adalah fitur suatu yang dianggap cantik(+)seorang gadis,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Bunga : [+kata nama, -benda,-tumbuh-tumbuhan,-berwarna-warni,

-perhiasan,-gambar, -wang, -corak,-timbul,-tayar, -kasut,

+-abstrak, +sesuatu yang dianggap cantik,+-gadis,-tanda, -bermulanya sesuatu, -meminjamkan, -memberikan,-modal, ]

5.6 Sekiranya bunga yang dipilih adalah fitur tanda/alamat (+) akan bermulanya sesuatu,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Bunga : [+kata nama, -benda,-tumbuh-tumbuhan,-berwarna-warni,

-perhiasan,-gambar, -wang, -corak,-timbul,-tayar, -kasut,

+-abstrak, +sesuatu yang dianggap cantik,+-gadis,-tanda, -bermulanya sesuatu, -meminjamkan,-memberikan,-modal, ]

6.0 Perkataan Jalan

Jalan

Kata nama

Tempat Abstrak

[ lalu lintas ] [perkembangan] [ ikhtiar] [ gerakan ]

[Manusia Kenderaan] laju

[ Peristiwa Cerita ] [ cara akal ]

Yang dibina daripada perlahan

Tar, tanah merah

6.1 Berdasarkan rajah di atas, jalan tergolong dalam golongan kata nama yang dikelompokkan kepada dua fitur iaitu fitur tempat (+), dan fitur abstrak (+).Kata jalan yang dikelompokkan dalam fitur abstrak (+) mempunyai tiga kemungkinan fitur atau sifat makna iaitu:

a. Perkembangan (+) peristiwa, cerita

b. Ikhtiar (+) cara, peristiwa

c. Gerakan (+) laju,perlahan

Manakala kata jalan yang dikelompokkan dalam fitur tempat (+) mempunyai sifat makna iaitu lalu lintas(+) untuk manusia,kenderaan

6.2 Sekiranya jalan yang dipilih adalah fitur perkembangan (+) peristiwa, cerita ,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Jalan : [+kata nama, +abstrak, -lalu lintas manusia atau kenderaan ,-yang dibina daripada tar,tanah merah,+perkembangan, +cerita, +peristiwa,-ikhtiar,-cara, -akal,

-gerakan, -laju,-perlahan ]

6.3 Sekiranya jalan yang dipilih adalah fitur perkembangan (+) peristiwa, cerita ,maka komponen makna yang perlu dimasukkan ialah:

Jalan : [+kata nama, +abstrak, -lalu lintas manusia atau kenderaan ,-yang dibina daripada tar,tanah merah,+perkembangan, +cerita, +peristiwa,-ikhtiar,-cara, -akal,

-gerakan, -laju,-perlahan ]

7.0 Penutup

Terdapat banyak teori yang telah dikembangkan oleh sarjana-sarjana ilmuan semantik melalui kajian-kajian mereka berkenaan konsep makna dalam ilmu semantik. Salah satu daripada teori-teori semantik yang dibincangkan dalam semantik ialah Analisis Komponen Katz dan Fodor. Analisis Komponen Katz dan Fodor juga turut dikenali sebagai teori analisis komponen. Analisis makna melalui komponen makna sesuatu kata memperlihatkan suatu perkembangan baru hasil daripada nahu generatif transformasi. Palmer (1992:119), analisis menurut komponen- seluruh makna sepatah perkataan boleh dilihat dalam satu jumlah unsur yang berbeza atau komponen-komponen makna. Pengertian komponen tidaklah memperkenalkan suatu perhubungan yang lebih maju, tetapi ia memberi satu rangka kerja teoretis untuk memperlakukan semula hubungan yang telah dibincangkan. Teori ini menganalisis menggunakan kata-kata kekerabatan. Analisis menurut komponen ialah satu teknik menganalisis makna dan pertalian yang terdapat antara satu perkataan dengan perkataan yang lain. Makna-makna yang terkandung pada setiap perkataan itu dapat dianalisis dan didefinisikan melalui komponen makna perkataan itu. Makna bagi sesuatu perkataan bukan dianalisis secara unitary atau sebagai satu unit tetapi sebagai komponen – komponen yang kompleks.

8.0 Bibliografi

Abdullah Yusof, (2009). Semantik dan Pragmatik Bahasa Melayu. Kuala Lumpur:

Kamus Dewan Edisi Keempat (2005). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan

Pustaka

Kamus Dewan Edisi Keempat (2007). Kuala Lumpur. Dewan Bahasa dan Pustaka.

Kamus Pelajar Bahasa Malaysia (1989).Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka